FRAN HERBELLO
ENTREVISTA
Nombre completo | Francisco Herbello Hermelo
Año nacimiento | 1977
Lugar de nacimiento | Menziken, Suiza
Estudios | Licenciado pola Facultade de Belas Artes de Pontevedra no 2000 | Doutorado na especialidade de escultura no 2002
Actividad fotográfica | Arte | Comercial
Año de comienzo de actividad | 2000
Estado actual | Activo
Empresa y/o colectivo | Parte do colectivo Flexo no 2000 | Parte do equipo de traballo do Centro de Estudos Fotogáficos, no 2000-2001
Fran Herbello comenzó su carrera artística hace más de dos décadas, publicó dos libros en la colección Do trinque del Centro de Estudos Fotográficos de Vigo y también estudió fotografía en la facultad de Bellas Artes de Pontevedra. En esta entrevista nos cuenta su experiencia como artista, creador comercial y profesor de fotografía
»
Jose: Estudiaste fotografía durante la carrera de Bellas Artes en Pontevedra ¿Fué esa tu primera aproximación a la fotografía o ya te sentías atraído antes?
Fran: Esa foi a miña primeira aproximación á fotografía. Aínda que sentía curiosidade antes, cando me decidín a mercar unha cámara e tentar entender o seu funcionamento foi ao ter que estudiar fotografía na facultade.
J.: Supongo que te consideras influenciado por el surrealismo ¿Qué autores te gustaron cuando empezaste a conocer el medio fotográfico y qué autores te gustan a día de hoy?
F.: O surrealismo é algo que me interesou, antes de empezar a tratar coa fotografía, autores clásicos como Magritte, Buñuel, Man Ray… pero sobre todo penso que este gusto ven dado polo surrealismo que oín de sempre nas conversas que se daban no contexto no que vivía entre os clásicos da zona como José Fernández.
J.: ¿Te refieres al gaiteiro José Fernández?
F.: Si, houbo unha etapa na que estaba moi interesado na recuperación de música e baile tradicional galego. Dende neno bailei pero na adolescencia empecei a aprender a tocar instrumentos e realizar traballos etnográficos, de recollida por toda galiza. Daquela empecei a ter mais relación con José porque ía a súa casa a ensaiar pezas para logo acompañalo coa percusión ou gaita tocando en festas e locais da zona. É unha persoa cunha creatividade coa que conecto moito e que aplica en moitos ámbitos da súa vida.
«penso que en moitas ocasións non é a fotografía a que exerce maior influenza sobre o meu traballo, polo menos agora, así que as influenzas veñen de diferentes frentes e non sempre, como xa comentaba, do ámbito que consideramos artístico.»
J.: ¿Qué otros aspectos del arte crees que te influyen como artista?
F.: Non sei si entendo ben a pregunta pero si me preguntas que outros xéneros artísticos me influen, penso que en moitas ocasións non é a fotografía a que exerce maior influenza sobre o meu traballo, polo menos agora, así que as influenzas veñen de diferentes frentes e non sempre, como xa comentaba, do ámbito que consideramos artístico.
J.: ¿Como por ejemplo? Danos alguna referencia más o explícanos como alguna referencia te ha influído en algún ejercicio concreto tuyo.
F.: Por exemplo, seguindo con José. Lembro que naquela época cando descubrira o traballo de Jonh Cage na facultade nunha das clases de Xoan Anleo, fun a acompañalo a tocar nun bar de Cangas. Era domingo e había bastante xente esperando para ver o partido, cando empezou, moitos clientes protestaron pedíndolle a José que parase de tocar. A el non lle gusta o futbol, e moito menos frenar en seco cando está en marcha. Enfadouse coas protestas e contestoulles: «Pois agora ídesvos joder porque vou a destocar o tocado!», e empezou a tocar a melodía ao revés. Este tipo de historias influenciáronme, penso que nelas hai humor, un chisco de provocación, raices e tamén alas porque, penso, conectan con outros plantexamentos universais das vangardas.
J.: ¿Cuál es el último libro de fotografía que te has comprado?
F.: Dos que penso que te refires creo que foi un exemplar da C Photo Magazine, pero fai tempo. Ultimamente os poucos que merquei eran técnicos do estilo Sin miedo al flash de José Antonio Fernández Salas.
J.: A Chema Madoz le han preguntado por qué no guarda o expone los objetos que construye o modifica para fotografiar, contestó que no lo hace porque no es escultor, que sólo manipula los objetos para hacer la foto. Me parece que ese no es tu caso, tu te licenciaste en la especialidad de escultura y creo que consideras tus fotografías, o al menos su proceso, también esculturas ¿es así?
F.: Madoz é outra influencia evidente, antes de coñecer o seu traballo xa utilizaba nas miñas propostas para clases moito os obxetos cotidiáns como os mistos, as pirulas ou os automáticos das prendas. Foi Manuel Sendón o que me aconsellou ver o seu traballo, convertíndose nun referente claro pero sempre pensei que de ser el, eu sería más ben Brossa. Como dis, utilizo o medio fotográfico porque non podo manter no tempo as intervencións que fago sobre os corpos. Pero xa que uso a fotografía, tamén me aproveito das características asociadas a ela como o carácter notarial e a posibilidade de xogar co punto de vista e a perspectiva para xenerar o engano.
J.: Tu primer libro se titula A imaxe e semellanza ¿cómo llegaste a esa idea? ¿fue durante tus estudios? ¿Cómo acabó tu trabajo publicado en la colección Do Trinque del Centro de Estudos Fotográficos de Vigo?
F.: A imaxe e semellanza parte dun traballo de clase que presentei para a asignatura de fotografía que foi o resultado de continuar unha proposta para a asignatura de escultura que impartía X. Manuel Buxán na que tiñamos que xirar arredor da idea de «corpo vestido».
J.: No mucho tiempo después publicas Mal de corpo en la misma editorial ¿es este libro una continuación del primero?
F.: Si, unha continuación que pretendía ser menos lúdica e expontánea. Tentei pulir máis as imaxes a nivel formal e técnico, (empecei a usar negativos de gran formato), e darlle tamén unha volta a nivel de contido. Penso que o conseguín pero pola contra non tiña a frescura do primeiro.
J.: Para el que no lo sepa, corrígeme si me equivoco, toda tu obra artística está hecha con fotografía analógica, con una elaboración considerable tanto en la toma como en el laboratorio. Es curioso porque viendo tus dos primeros libros las fotos parecen hechas en un estudio casi a oscuras pero en realidad están hechas en un jardín a pleno sol. Nos puedes explicar de forma general la realización de esas imágenes y decirnos quienes eran tus modelos.
«… as fotos tomáronse no eido da casa con luz natural. Como modificador usei un palio artesanal feito con rasteles e plástico de burbullas. De fondo unha tela de pano negro que tiña que colocar para que caise en sombra e logo agardar a que a luz incidise dun xeito que me convencese… »
F.: Os medios dos que dispoñía eran ben limitados, así que precisaba de empregar máis tempo. Como dís as fotos tomáronse no eido da casa con luz natural. Como modificador usei un palio artesanal feito con rasteles e plástico de burbullas. De fondo unha tela de pano negro que tiña que colocar para que caise en sombra e logo agardar a que a luz incidise dun xeito que me convencese esperando que non cambiase ao disparar porque con cámara de placas os preparativos para a toma son máis longos. As modelos sempre foron familiares e amigos, xente de confianza e con paciencia.
J.: Podrías explicarnos la realización concreta de algunas de tus imágenes ¿Cómo haces para pegar objetos en la piel o para que esta se quede pegada entre si? En algunos casos ¿Haces colages con fotos tuyas para luego fotografiar dicho colage y la fotografía resultante sea la obra final?
F.: Non é común que faga collages con fotos para logo refotografar. En relidade solo o fixen, que eu recorde, con unha, na que aparece unha acreditación coa imaxe dunha parte de peito. Para facer esta peza, por exemplo, peguei por debaixo da acreditación unha zona negra como si fose o recorte correspondente de pel. Usei un cartón ríxido forrado de terciopelo negro ao que peguei a pel cun pegamento instantáneo, logo coloquei a imaxe fotográfica como se fose unha acreditación e tomei a foto. O resto é traballo de positivado, dando o contraste xusto para que o negro do tecido fora profundo e sen detalle e a pel mantivese os matices nos grises.
J.: Si a día de hoy necesitas una copia nueva de alguna obra de tus dos primeros libros ¿Volverías a realizar el proceso de positivado tradicional o utilizarías tecnicas digitales?
F.: A día de hoxe, si tivese que facer unha copia de ese traballo, usaría o procesamento químico como fixen no pasado. Creo que funciona mellor así. O acabado da imaxe analóxica confírelle veracidade e a ausencia da limpeza propia da fotografía dixital, tamén.
J.: Tu obra ha sido publicada en el libro BLINK. 100 Photographers, 10 Curators, 10 Writers, de la editorial Phaidon (Nueva York, 2002). ¿De qué trata ese libro y cómo llegaste a él?
F.: É unha publicación na que participa J. Fontcuberta na que debe escoller a 10 fotógrafos do estado español, facer unha escolma das imaxes e escribir sobre elas. Coñeceu a miña primeira publicación e tiven a sorte que me seleccionase para participar.
J.: ¿Te ha servido esa experiencia para hacer algún contacto, recibir algún encargo comercial, posibilidad de exponer, compra de obra?
F.: Pois para ser sinceiro, non o sei seguro, aínda que penso que me axudou a obter as becas da Casa Velázquez e a da Real Academia de España en Roma.
J.: Cuando yo estaba en la carrera de Bellas Artes viniste a dar una charla en la clase de fotografía, me parece que durante el curso 2006-2007. Creo recordar que comentaste algo de que querías mejorar tus habilidades de iluminación y trabajar en publicidad ¿Lo has hecho?
F.: Naquela época andaba con esa teima porque sempre me interesou a imaxe publicitaria e buscaba dun traballo que me proporcionase maior formación da técnica fotográfica para poder aplicala no traballo artístico ao tempo que me permitise ter un pouco máis de estabilidade económica. Dende o 2008 colaboro coa editorial Xerais realizando traballos portadísticos para a colección de narrativa pero deixei de buscar máis nese eido porque ese mesmo ano aprobei a oposición e estou a dar clases de fotografía no IES Audiovisual de Vigo.
J.: ¿Cómo surgió la colaboración con Xeráis? ¿Fué una propuesta tuya o se acercaron ellos a ti? ¿Sigues trabajando con ellos?
F.: Foron eles que se puxeron en contacto conmigo porque estaban a buscar un fotógrafo colaborador e Manuel Sendón lles falou de min. Naquela época estaba a facer as portadas tamén para a revista de arte e comunicación Serendipia dirixida por David Barro. Era un traballo que me gustaba moito así que aceptei encantado e aínda sigo colaborando.
J.: ¿Tienes libertad creativa con Xeráis? ¿Tienes que presentarles varias versiones de cada trabajo?
F.: Teño liberdade absoluta. Eles me pasan o texto en PDF unhas semanas antes e case sempre lles fago duas propostas para que escollan a que mellor se adapta para eles. Algunha vez pasou que non encaixaba ningunha das dúas pero normalmente selecionan unha delas.
J.: ¿Has practicado o practicas otras áreas de fotografía comercial?
F.: Estívenme formando en diferentes liñas da fotografía comercial para impartir nas aulas pero practicono no ámbito académico solamente.
J.: ¿Cómo te encuentras más cómodo, pensando y elaborando tu obra artística o trabajar en un encargo donde te dan un comienzo?
F.: Encóntrome cómodo nos dous casos porque non penso que a forma de facer varíe moito. Onde me sinto realmente cómodo cando traballo nalgo creativo é no proceso, sobre todo na parte inicial de boceteo e articulación dos aspectos formais e de contido.
J.: ¿Qué asignaturas enseñas?
F.: Este ano ensino Toma fotográfica dixital e Tratamento fotográfico dixital.
J.: ¿Saben tus alumnos que eres un artista con obra publicada?
F.: Algunhas promocións si saben pero outras penso que non.
J.: Cuando yo estudié fotografía coincidimos en clase muchos veinteañeros, algunos habían estudiado una carrera antes, unos buscaban una salida profesional después de haber estado en trabajos basura o haber estudiado algo que no les gustaba. Muchos veían lo de convertirse en fotógrafo profesional como algo muy difícil y venían a clase por el gusto de aprender y desarrollarse a nivel personal, otros veían el ciclo insuficiente y querían seguir estudiando algo relacionado con la imagen, alguno que otro estaba para calentar la silla, pero eran los que menos. Hablando de forma general ¿qué buscan tus alumnos?
F.: Imparto clase no ciclo Iluminación, captación e tratamento de imaxe. As saídas son diversas, teño algúns que se matricularon porque lles gusta a iluminación de espectáculos, outros polo cine ou video e outros pola fotografía pero en xeral veñen moi motivados a estudar algo que lles gusta e que debería darlles unha saída profesional. Son ensinanzas de FP.
J.: En Galicia creo que existen seis o siete escuelas de arte, una facultad de Bellas Artes y otra de Comunicación audiovisual, cada una de esas escuelas de arte deben de titular una media de 25/30 alumnos anuales ¿Qué sientes cuando tus alumnos te dicen que quieren vivir de la fotografía ya sea de modo artístico o comercial? ¿Qué consejos les das?
F.: Dígolles que a mellor garantía de poder facelo e querelo con seguridade. A pesar das dificultades que poida haber, si un está seguro que iso é ao que se quere adicar, ao final, dun xeito ou outro ten que sair.
J.: ¿Has estado o estás representado por alguna galería? Si tu respuesta es sí, cuéntanos algo de tu experiencia.
F.: Si, cando me adicaba en exclusividade ao mundo da arte, tiven galería. Ao principio unha de Barcelona, Galería Berini e despois C5 colección de Santiago. Coa de Barcelona foime moi ben o tempo que estiven ata que pechou, gracias a ela fun a ferias como ARCO e o meu traballo tivo moita máis visibilidade. A de Santiago permitiume seguir enchufado producindo durante un tempo ata que tamén pechou.
«… o meu traballo penso que se vendeu máis en Madrid ou Barcelona que en Galicia pero supoño que non ten tanto que ver coa conexión que poida haber entre nós como que a presencia do coleccionismo aquí non é moi grande.»
J.: Tu arte es actual, en formato fotográfico, tamaño grande y además muy ligado al imaginario gallego, por lo tanto debería ser «cómodo» venderla en Galicia. Enrique Lista nos decía en su entrevista que sospecha que la fotografía que más se vende es la que ha participado en la programación del CGAC ¿Qué nos puedes decir tú? No sólo en base a tu experiencia, también por lo que sepas de tus colegas.
F.: Pois a miña experiencia non creo que sea esa, o meu traballo penso que se vendeu máis en Madrid ou Barcelona que en Galicia pero supoño que non ten tanto que ver coa conexión que poida haber entre nós como que a presencia do coleccionismo aquí non é moi grande. Ou quizais non vendo porque tampouco participei nunca na programación do CGAC nin teño obra na súa colección como dí Enrique Lista.
J.: Tienes una serie titulada Farrovellos, parecen fotografías antiguas a las que les has cambiado las cabezas por otras muy extrañas. Háblanos de lo que nos estás contando y del proceso técnico de la obra.
F.: Esa serie foi feita no entroido, aproveitando as licencias desas datas, permitinme facer unha proposta un pouco lixeira e expontánea. Utilicei fotos do album de familia para lles poñer aos retratados unhas máscaras de goma como as que se poñen os farrovellos. Falo da memoria, do paso do tempo e do uso do humor para o alixeirar e enfrontarse a el. Da sensación que produce rebuscar entre a roupa vella que se garda para o antroido no fallado, similar á sensación de ver as vellas imaxes no album familiar.
Nesta ocasión a ferramenta que usei é fotografía dixital e as diferentes posibilidades que ofrece o Adobe Photoshop para realizar montaxes.
J.: Con el trabajo Teas de alivio positivas de una manera muy curiosa una serie de fotografías de gran formato, todos los retratos son de marineros gallegos fallecidos en el mar. ¿Podrías explicarnos el concepto de esta obra y qué te llevo a ella?
F.: A idea partiu dun recordo, a roupa de alivio da miña avoa e do efecto que o sol producía sobre os fondos de tela negra que poñía para facer a seríes anteriores Mal de Corpo e A imaxe e semellanza. Pouco a pouco o tinte se ía degradando e o negro era menos profundo. Usei esta propiedade fotosensible dos tintes para utilizalo no rexistro do retrato do meu avo, que morreu aos 40 anos no mar.
Aquí volvo a falar da relación entre fotografía e memoria, do papel que esta desempeñou ante a ausencia e da necesidade do paso do tempo.
J.: ¿Fué muy largo el proceso de positivado? ¿Cómo lo ralizaste? ¿No te condicionó la lluvia?
F.: O proceso dependía das características do tinte pero era longo, rondando entre tres semanas e varios meses de exposición ao sol. Cada día pola mañá si facía bo, sacaba as caixas co lenzo negro ao exterior e as volvía recoller pola noite. Os días de choiva, non se expoñían así que a climatoloxía tamen ía incidir no ritmo do proceso.
J.: Te pregunto lo mismo que le pregunté a Manuel Sendón: En 2014 tú y él termináis una expedición de tres años en piragua llamada Mil ríos en la que documentáis, en formato libro, los ascensos de los principales ríos gallegos mediante fotos, textos de la experiencia y los dibujos «creados» por vuestro GPS ¿Era la piragua un pretexto para fotografiar, lo era la cámara para la aventura, o ambas piezas tenían el mismo peso en la idea?
F.: Nos primeiros viaxes fixemos unhas poucas imaxes co teléfono pero a idea inicial era vivir a experiencia sin documentala. Despois da primeira ruta empezamos a falar doutras posibilidades e a lle dar forma ao proxecto.
A experiencia ten moita importancia pero tamén a testemuña fotográfica. Na miña opinión é tamén un gran documento das ribeiras dos rios galegos. Creo que é un traballo con varias vertentes, nel pódense atopar aspectos que teñen que ver co ecoloxismo, elementos poéticos, de humor e aspectos propios do noso contexto.
J.: Cuando conocí Mil ríos me chocó un poco ver tu nombre, tenía tus dos primeros libros y te asociaba tanto a ellos que me formé un prejuicio ¿Te ha dicho alguien algo parecido? Mil ríos parece muy distinto a tus trabajos previos ¿Qué te ha enseñado esta experiencia?
F.: En canto ao que comentas da relación co anterior, aparentemente non ten moita pero o valor da experiencia dalgúnha forma sempre estivo presente no meu traballo, as imaxes en branco e negro que coñeces son tamén documento da experiencia vivida no proceso de intervención sobre os corpos. Tensando un pouco máis a cousa, creo que o feito de que gran parte da miña aportación na serie Mil ríos foron brazos, tamén se trata dun traballo no que a presencia do corpo é clara así como a vivencia da experiencia a través del.
Ensinoume unha chea de cousas, evidentemente moitas sobre fotografía porque pasei moitas horas compartidas con alguén que sabe moito diso pero tamén de outras menos académicas e tamén importantes como o reconfortante que pode chegar a ser un prato de caldo quente.
J.: ¿Te gustaría hacer un trabajo del estilo a Mil ríos con el paisaje gallego otra vez?
F.: Algunha persoa na inauguración de Mil ríos preguntoume sobre quen facía as fotografías. Respondinlle que as fotos as fixemos os dous pero que, quen disparaba era Sendón. É posible que volva a facer algo sobre paisaxe porque me parece un tema interesante pero seguramente a forma de afrontalo non será realizando un tipo de fotografía ao uso. Para iso, si queres que sexan imaxes boas, son necesarias certas habilidades que polo momento non adquirín.
7-12-2020